NEDİR BU REGISTRY? 

REGISTRY, Windows 95'in (ve Windows NT 4.0'ın) kullandığı tüm bilgilerin sakladığı bir veritabanıdır. Bir program çalıştırdığınızda, önce Registry'de önceden belirlenmiş ayarlara bakar ve sisteminize uygun olarak nasıl çalışacağını öğrenir. Hatta sisteminizi açtığınızda Windows 95'in bazı aygıtları tanıması için gerekli bilgiler de burada yer alır. 

Bu Registry denen veritabanı Windows 3.x'de de vardı. Ancak REG.DAT adında, çeşitli bağlantılar içeren, uygulamalarınızda belge açmanıza izin veren basit bir dosyaydı. 

Ancak Windows 3.x'deki Registry, bunun ötesinde fazla beceriye sahip değildi. Örneğin bir belgenin yazıcı çıkışını almak için önce o belgeyi yarattığınız uygulamayı, sonra belgeyi açmanız, son olarak da Yazdır komutunu çalıştırmanız gerekirdi. Windows 95'te ise yazdırma komutları Registry'de tanımlandığı için şimdi bir dosyaya sağ tıklayıp menüden Yazdır komutunu seçmemiz yeterli. 

Böylece belgenin açılması ve yazıcıya gönderilmesi işlemi otomatik yapılıyor. Bu Windows 3.x Registry'sinin elverişsiz özelliklerinden sadece biri. Sisteminize her yazılım yüklediğinizde, yeni donanımlar taktığınızda gerekli ayarlar SYSTEM.INI, WIN.INI, REG.DAT, WINFILE.INI, CONTROL.INI, ve uygulamalar için ayrı ayrı oluşturulmuş diğer INI dosyalarına eklenirdi. Şimdi ise bütün bu ayarlar için tek adres var: Windows 95 Registry. 

REGISTRY NASIL ÇALIŞIR? 

WINDOWS 95'i kurarken, donanım aygıtlarınız tanımlanır, daha önce Windows 3.x kurulu ise buradaki INI dosyalarında yer alan bilgiler toplanır ve Windows 95 Registry'sini oluşturan SYSTEM.DAT ve USER.DAT adlı iki dosyada saklanır. Bu dosyalar \Windows klasörü altındadır. SYSTEM.DAT bilgisayara özgü (genelde donanımla ilgili) bilgileri saklarken, USER.DAT kullanıcıya özgü bilgileri (masaüstü ayarları, kullanıcının seçtiği renk, çözünürlük vs.) içerir. 

Sisteminizi bir ağ bilgisayarı gibi kurduysanız sisteminizi kapatırken farklı bir kullanıcı olarak oturum açma seçeneğini görmüşsünüzdür. İşte bu seçeneği kullanıp farklı bir kullanıcı ismi ile Windows 95'i başlatırsanız, birden fazla kullanıcı tanımına sahip olursunuz. Böylece Windows 95 arabirimini farklı farklı şekillerde özelleştirebilirsiniz. İşte bu durumda farklı kullanıcılara ait USER.DAT dosyaları \windows\profiles\kullanıcı_adı klasöründe saklanır (burada kullanıcı_adı elbette sizin Windows 95 açılırken verdiğiniz kullanıcı ismi olacaktır. 

Peki, Windows 95 bu iki dosya ile ne yapar? Sisteminiz açılırken adım adım ' boot'  sırasını takip ettiyseniz öncelikle sistem kayıtlarının (System Registry) yüklendiğini göreceksiniz. Çünkü SYSTEM.DAT dosyası yazılımlarınızın sisteminizdeki çeşitli donanımlarla doğru şekilde anlaşabilmesi için gerekli bilgileri içerir. Windows 3.x'te ise bu bilgiler CONFIG.SYS, AUTOEXEC.BAT ve SYSTEM.INI dosyalarında bulunuyordu. 

Windows 95 başarıyla açılmışsa SYSTEM.DAT ve USER.DAT dosyalarının yedeklerini SYSTEM.DA0 ve USER.DA0 adlarıyla yine /Windows klasöründe saklar. Windows 95 ile çalışırken Registry sürekli olarak güncellenir. Sistemi kapattığınızda ise Registry'deki bilgiler tekrar bu DAT dosyalarına kaydedilir. Sistem dosyalarınızda Windows 95'in tekrar açılmasını önleyecek bir bozukluk olmuşsa Windows 95, .DA0 soyadlı yedeklere bakarak sisteminizi açar. 

Registry bilgilerine, Windows 95 ile gelen Kayıt Düzenleyici (Registry Editor) programı ile ulaşılır. Bu programı çalıştırmak için Başlat*Çalıştır (Start*Run) komutu ile açılan diyalog kutusunda Aç (Open) bölmesine regedit yazıp Tamam (OK) düğmesine basmak yeterlidir. Kayıt Düzenleyici'yi kullanarak, Registry'de yapacağınız değişikliklerle çeşitli sorunlarınızı çözebileceğinizi, Windows 95'e bazı yeni özellikler ekleyebileceğinizi söylemiştik. Ancak Registry tam bir barut fıçısıdır! Burada yapacağınız yanlış bir hareket DAT soyadlı dosyaların bozulmasına ve sisteminizin açılmamasına neden olabilir. Bu yüzden aşağıdaki uyarı noktalarına mutlaka dikkat edin: 
  
Registry'de rasgele değişiklikler yapmayın ve yapacağınız değişikliklerde doğru değerleri girdiğinizden emin olun. 

Deneme-yanılma yönteminin Registry için geçerli olmadığını, bir kez yanılırsanız sisteminizin bir daha açılmayabileceğini unutmayın. 

Registry'de değişiklik yaparken Kayıt Düzenleyici'nin sol bölmesinde asla Türkçe karakter kullanmayın. 

Registry'de her seferde bir değişiklik yapın ve bu değişiklikten sonra Windows 95'i tekrar başlatıp bir sorun olup olmadığını kontrol edin. 
Registry'de değişiklikler yapmadan önce DAT dosyalarının yedeklerini başka bir klasöre almayı unutmayın. (Windows'un yedeklediği DA0 dosyaları her zaman işe yaramayabilir.) 

DA0 soyadlı dosyalara güvenmeyip USER.DAT ve SYSTEM.DAT dosyalarının yedeklerini kendiniz alın. Bunlara DA1 soyadı verebilirsiniz. 

Herhangi bir problemde yedekleri geri yüklerken ' Registry Nasıl Yedeklenir?'  başlıklı kutuda belirttiğimiz sırayı izleyin. 

Tüm uyarılarımızı da yaptıktan sonra, şimdi dilerseniz Registry'de değişiklikler yapmamızı sağlayan Kayıt Düzenleyici (Registry Editor) programına yakından bir göz atalım. Başlat*Çalıştır*Regedit komutu ile açılan Kayıt Düzenleyici, Windows Gezgini (Windows Explorer) gibi iki bölmeli bir pencereden oluşur. Bu pencerenin sol bölmesinde Registry kayıtlarının bulunduğu klasörler sınıflandırılmış halde yer alır. Burada 6 ana klasör vardır ve bunlar ne silinebilir ne de yeni bir ana klasör bunlara eklenebilir.

KAYIT DÜZENLEYİCİ'NİN ÖĞELERİ 

KAYIT Düzenleyici'yi kullanarak Registry'ye yeni bilgi girmek için kullanabileceğimiz bazı komutlar var. Kayıt Düzenleyici'nin sağ bölmesindeki ana klasör ve alt klasörlere (tuşlara) veya sağ bölmedeki boş bir alana sağ tıklayıp Yeni'yi (New) seçtiğinizde karşınıza Tuş (Key), Dize Değeri (String), İkili Değer (Binary) ve Dword adında dört seçenek çıkar. Bunları sırasıyla açıklayalım: 

Tuşlar. 6 ana klasörün altındaki alt klasörlere Tuş (Key) adı verilir. Herhangi bir ana klasöre veya alt klasöre sağ tıklayıp Yeni*Tuş (New*Key) komutunu çalıştırırsanız bu ana klasör veya alt klasör altında bir alt klasör, yani tuş yaratılır. Sisteminize bir yazılım veya donanım kurduğunuzda Registry'ye yeni tuşlar eklenebilir. Bu konuda verdiğimiz püf noktalarına bakarak siz de tuşlar yaratıp bu tuşlara belirttiğimiz özel isimleri verebileceksiniz. Bu alt klasörler klavyede Del tuşuna basılarak silinebilir. Ancak kazara bu tuşlara isim verirken Türkçe karakter kullanmışsanız, tuşları ne silebilirsiniz, ne de içlerine bakabilirsiniz. Bu yüzden mevcut tuşlarının ismini değiştirmemeye, yeni yarattıklarınızda da Türkçe karakter kullanmamaya özen gösterin. Mevcut tuşlardan birinin ismine kazara Türkçe karakter eklerseniz sisteminizin açılmayabileceğini veya düzgün çalışmayacağını unutmayın. 

Registry, 6 ana klasörün altında binlerce tuş içerir. Ancak her şey bir ağaç yapısı halinde düzenlendiği için aradığınızı bulmak kolaydır. Ayrıca seçili bir tuşun yolunu öğrenmek istiyorsanız Kayıt Düzenleyici penceresinin altındaki durum çubuğuna bakmanız yeterlidir: Burada seçili tuşun yolu görüntülenir. 

Dize Değerleri. Her ana klasör veya alt klasör (tuş) altına üç tür bilgi (değer) girebilirsiniz: Dize değeri (string), ikili değer (binary) ve dword değeri. Dize değerleri, bir programın bir öğesini temsil eden metinlerdir. 

İkili Değerler. İkili değerler program içinde, programın belirli bir şeyi yapmasını sağlayan ayarlara karşılık gelir. Sonuç programın içinde gerçekleşebileceği için kullanıcı tarafından doğrudan görülmeyebilir. 

Dword Değerleri. Dword değerleri de sadece programlama kodunu etkilediği için diğer değerlere benzer, ancak programın sadece belirli bir rutini izlemesinden başka şeyler de yapar. Genelde şöyle bir benzetme yapılır: String kullanıcının gördüğü şeydir; dword ise programın gördüğü şey. Dword değerleri heksadesimal (onaltılık) veya desimal (ondalık) formdadır. 
Şimdilik bu kadar teknik bilgi yeter. Elbette Registry'deki her bir tuş ve değerin bir anlamı var; ancak bunların tümünün anlamını çözmek için epey bir Windows programcılık bilgisi gerekiyor. İşte ortalama kullanıcının yanıldığı nokta burasıdır: ' Benim sorunumun çözümü Registry'de; ama kim bilir nerede?'  diye dolaşır ama aradığını bulamaz. 

Herkesi tek bir yazıda programcı yapmamız mümkün değil; ancak biraz Registry ile uğraşırsanız, İngilizce'niz de varsa her tuşun ne anlam taşıdığını, içinde ne gibi bilgiler bulunduğunu zamanla kavrayabilirsiniz. Her seviyeden kullanıcılar ise burada verdiğimiz püf noktalarını deneyebilir veya Kayıt Düzenleyici'de sorunu ile ilgili bir araştırma yaparak düşük bir ihtimalle de olsa aradığını bulabilir.